centrum
Geneza powstania
Ziemia Oświęcimska to szczególne miejsce tragicznego doświadczenia ludzi różnych narodów i religii. To ziemia męczenników. W czasie II wojny światowej tysiące ludzi poniosło śmierć w KL Auschwitz – Birkenau.
28 maja 1941 r. transportem z Warszawy został przywieziony do KL Auschwitz Maksymilian Maria Kolbe (nr 16670) z Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych (Franciszkanów), aby kilka tygodni później iść dobrowolnie na śmierć za nieznanego sobie człowieka – ojca rodziny.
Pod koniec lipca 1941 roku kierownik obozu Fritzsch (pod nieobecność Hössa), w odwet za ucieczkę więźnia, wybrał 10 więźniów z bloku 14, skazując ich na śmierć głodową. Po zakończonej selekcji wystąpił z szeregu O. Maksymilian i zgłosił się na śmierć w miejsce jednego z wybranych – Franciszka Gajowniczka (nr 5659). Po dwutygodniowym pobycie w podziemiach bloku 11 w głodowej celi śmierci – 14 sierpnia 1941 r. – w wigilię Wniebowzięcia NMP, został uśmiercony zastrzykiem fenolu przez Hansa Bocka (więźnia nr 5) pełniącego wówczas funkcję starszego bloku w więźniarskim szpitalu obozowym.
Maksymilian Kolbe w czasie pobytu w obozie, uczyniony numerem 16670, mimo nieludzkiego traktowania, nie ustawał pocieszać swoich współwięźniów, nawoływał aby nie tracili nadziei i zachowali wiarę w miłość bliźniego. Za ten czyn miłości i całe swoje życie w dniu 10 października 1982 roku, został zaliczony w poczet świętych Kościoła. W homilii kanonizacyjnej Jan Paweł II powiedział: “Maksymilian nie umarł, ale oddał życie … za brata. Była w tej straszliwej po ludzku śmierci cała ostateczna wielkość ludzkiego czynu i ludzkiego wyboru; sam się dał na śmierć z miłości. I było w tej jego ludzkiej śmierci przejrzyste świadectwo dane Chrystusowi”.
Oprócz św. Maksymiliana w KL Auschwitz zginęło jeszcze siedmiu franciszkanów – współbraci św. Maksymiliana, z których czterech zostało w dniu 2 czerwca 1999 r. zaliczonych w poczet błogosławionych Kościoła. Są to: bł. o. Antonin Jan Bajewski (nr 12764), bł. o. Pius Ludwik Bartosik (nr 12832), bł. br. Tymoteusz Stanisław Trojanowski (nr 25431), bł. br. Bonifacy Piotr Żukowski (nr 25447), o. Bonawentura Michał Podhorodecki (nr 11981), o. Ignacy Pelc (nr nie ustalony), br. Rafał Wacław Skoczylas (nr 13681).
Bardzo wielu ludzi na świecie zna św. Maksymiliana Marię Kolbego – apostoła naszych czasów. Wypadało więc, aby Zakon Franciszkański miał swoją obecność na Ziemi Oświęcimskiej. Postanowiono coś uczynić dla swego sławnego i świętego współbrata w miejscu jego śmierci i miejscu śmierci pozostałych franciszkanów.
Po utworzeniu obozu KL Auschwitz w dniach 7 – 12 kwietnia 1941 roku okupanci niemieccy przeprowadzili akcję wysiedleńczą, którą objęto okoliczne wsie m.in. Harmęże. Akcja trwała przez cały tydzień poprzedzający Święta Wielkanocne i zakończyła się w Wielką Sobotę. W Harmężach założono farmę drobiu, królików i hodowlę ryb. Powstałe gospodarstwo obsługiwane było przez tzw. Aussenkommando, czyli więźniów dochodzących do pracy. W dniu 8 grudniu 1941 r. SS – mani założyli jeden z pierwszych podobozów KL Auschwitz – podobóz Harmense. Umieszczono tu na stałe 50 więźniów, którzy niewolniczo pracowali przy hodowli drobiu i ryb dla głównego obozu KL Auschwitz.
Natomiast oddzielne komando (Fischerei) zajmowało się gospodarką stawową o łącznej powierzchni ok. 380 ha, gdzie przy niemal katorżniczej pracy niwelowania, sypania grobli i eksploatacji stawów pracowali więźniowie. Dna stawów równano przeważnie popiołami ludzkimi pochodzącymi z krematoriów i stosów paleniskowych obozu Auschwitz – Birkenau. Popiołami tymi, jak podaje Julian Zinkow w przewodniku „Oświęcim i okolice” zasypywano również bagna, użyźniano silosy, a ok. 400 m na zachód od dworu utworzono z nich nawet osobną hałdę.
Z tej racji, na terenie byłego podobozu KL Auschwitz – Harmense – w Harmężach, od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku, zaczęło powstawać Centrum św. Maksymiliana wspótworzone przez Franciszkanów i Misjonarki Niepokalanej Ojca Kolbego.
